Pracował w radiu i w filmie. Skomponował kilka oper, ale też piosenek kabaretowych i szlagierów, cieszących się popularnością do dziś. Przede wszystkim jednak stworzył zupełnie inny teatr niż ten, który czeska kultura teatralna znała do tej pory. W ramach działającego w międzywojniu teatru D powołał instytucję teatralną, będącą czymś więcej niż tylko budynkiem, do którego chodzi się każdego wieczoru po mniej lub bardziej udane przeżycia artystyczne. Ten teatr oparty był na zupełnie innych zasadach. Działał jako stowarzyszenie – E. F. Burian & kolektiv, jak sami się przedstawiali; wszyscy jego członkowie, zarówno aktorzy, jak i zespół techniczny czy pracownicy administracji byli tam sobie równi. Na zewnątrz teatr D funkcjonował jako instytucja kultury, w której działalność teatralna była tak samo ważna jak inne obszary artystyczne (muzyka, sztuki plastyczne, literatura współczesna i tak dalej), prezentując czytelny program ideowy. Realizowano go poprzez organizację wykładów, międzynarodowych konferencji i festiwali, wydawanie publikacji i czasopism czy choćby założenie koła przyjaciół teatru D (dzięki czemu awangardowa sztuka i kultura trafiały poza Pragę), a podczas drugiej wojny światowej poprzez zaangażowanie w ruch oporu. Teatr D jako pierwszy w kulturze czeskiej powołał instytucję nowoczesnej kultury teatralnej, do której będą nawiązywać kolejne pokolenia czeskich twórców. Stanie się ona tym samym naturalną częścią „czeskiego DNA teatralnego”. Emil František Burian był też płodnym eseistą i temperamentnym komentatorem życia publicznego. Pozostawił po sobie kilkaset esejów, rozpraw krytycznych i manifestów. W niniejszej antologii prezentujemy ich wybór, odzwierciedlający szeroki zakres artystycznych i społecznych zainteresowań autora.

Z recenzji dr. hab. Roberta Kulmińskiego, prof. UW

Chronologiczny układ tekstów Emila Františka Buriana, zgromadzonych w tym tomie, znakomicie odzwierciedla losy tego awangardowego twórcy, a zarazem ukazuje ewolucję poglądów autora i ich ścisły związek z polityką. Przybliżenie polskiemu czytelnikowi jego sposobu myślenia o teatrze i sztuce dramaturgicznej – chociażby konceptu teatru dynamicznego, teatru syntetycznego, polidynamiki, pracy scenicznej itp. – jest bez wątpienia pomysłem ze wszech miar trafionym. Nie tylko dlatego, że wypełnia historyczną lukę, ale także ponieważ może inspirować współczesne dyskusje. (...) Na szczególną uwagę i uznanie zasługują precyzyjnie sformułowane przypisy. Uzupełniają one kontekst i dopełniają wiedzę czytelnika dokładnie w tych miejscach, w których tego najbardziej potrzeba. (...) Bez wątpienia pisma czeskiego aktora, śpiewaka, dramaturga, dramatopisarza, kompozytora, dyrygenta, reżysera, pisarza oraz dziennikarza, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli awangardy teatralnej dwudziestolecia w międzywojennej Czechosłowacji, zasługują na wydanie.

Spis treści

Jan Jiřík — Trzy litery: EFB

ESTETYKA

Sztuka tworzenia

Maskowany konserwatyzm

Polidynamika

Muzyka rytmem stulecia

Taniec w nowym świetle

Rewia i girlsy

Jonny spielt auf!

Instrumenty mechaniczne

Wolna droga dla nowego piękna muzycznego!

Muzyka sceniczna

Recytacja chóralna i muzyka sceniczna

Voiceband – nowa tonalność

Balet

Muzyka filmowa

Nauka z konstruktywizmu

Teatr dynamiczny

Praca sceniczna

Dzień dzisiejszy na scenie

O swoistości sztuki recytatorskiej. Recytacja przed nami i po nas

Poszukujemy dramatopisarzy

Słowo na scenie

Peryferie śpiewają – przeciw moralności

Muzyka w filmie dźwiękowym

Faszyzm w muzyce

Zamiećcie scenę

Młodzież i sztuka

O zrozumieniu dzieła sztuki

O sztuce

Podnoszę z ziemi podeptaną flagę Vojana

Sztuka ludowa dwojakiego rodzaju

Inscenizacja a twórczość sceniczna

Taniec

Metafora sceniczna

Libretto teatralne

Hamlet III

Teatr Pracy: studium przestrzeni teatralnej

Jak pisać dla nowej sceny

O nowym teatrze

Teatr i publiczność

Ośmielam się zabrać głos u progu sezonu D 41

Przemówienie podczas spotkania twórców teatru

w Teatrze 5 maja

Teatr dziś

Teatr syntetyczny

O operze

O realizmie socjalistycznym

Zadania dzisiejszego reżysera

Zadania sztuki powojennej

Wspaniała przyszłość została już zrealizowana

Moje spotkanie z teatrem Ochłopkowa

O pokój!

Odpowiedź na pytanie

Spuścizna

Indeks osób

Spis ilustracji