„Performanse plastyczne Władysława Hasiora” to pierwsza monografia w całości poświęcona
perfomatywnej twórczości zakopiańskiego artysty. Autorka przygląda się w niej mniej
znanym obszarom działalności Władysława Hasiora, analizując jego akcje efemeryczne,
teatralizowane ceremonie odsłonięcia rzeźb i pomników, realizacje scenograficzne, wreszcie
projekty partycypacyjne i aktywizujące publiczność. Podejmując próby zrekonstruowania
kształtu wybranych performansów plastycznych badaczka odwołuje się do ich materialnych i
niematerialnych „śladów”: zachowanych dokumentów fotograficznych, filmowych,
nagranych i zapisanych komentarzy samego autora, artykułów prasowych oraz relacji
widzów-uczestników. Z krytycznego i teoretycznego namysłu nad tymi archiwaliami wyłania
się sylwetka twórcy wszechstronnego – nie tylko rzeźbiarza i plastyka, ale przede wszystkim
performera, reżysera zmysłowego „teatru żywiołów”, artysty wchodzącego w bezpośrednią
interakcję z widzem i świadomego siły oddziaływania zdarzeń o charakterze efemerycznym,
widowiskowym, ulotnym.
„Uczyłem się rzeźby, ale rzeczywiście w tej chwili pomieszałem konwencję malarską z
rzeźbiarską i z tych dwóch dyscyplin uprawiam coś w rodzaju własnego teatru” – deklarował
Władysław Hasior w jednym z programów publicystycznych. Mimo licznych prób
konfrontowania twórczości artysty z teatralną optyką, nie podjęto jak dotąd tak obszernej i
syntetycznej próby analizy jego dorobku w perspektywie performatywnej i
interdyscyplinarnej. Książka „Performanse plastyczne Władysława Hasiora” wypełnia
znaczącą lukę w badaniach nad twórczością artysty, jest także propozycją jej nowego ujęcia,
wykorzystującego narzędzia i metodologie z zakresu performatyki, sztuki partycypacyjnej,
współczesnych badań teatrologicznych i intermedialnych.

Z recenzji wydawniczych:
Książka Magdaleny Figzał-Janikowskiej Performanse plastyczne Władysława Hasiora
wydana przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego to pozycja niezmiernie
interesująca i ważna. Autorka analizuje różnorodną działalność Hasiora w kluczu odmiennych
dyscyplin badawczych – sztuk wizualnych, performatyki, teatrologii, muzykologii. Takie

podejście metodologiczne doskonale koresponduje z omawianą twórczością. Jednocześnie
wpisuje się w dorobek naukowy autorki. (…)
Opisy poszczególnych rodzajów działalności plastycznej Hasiora podporządkowane są tutaj
tezie o ich performatywnym charakterze. (…) Zasługą książki Figzał-Janikowskiej jest jednak
dogłębna analiza tego określenia. Autorka nie poprzestaje na utrwalonej opinii, że Hasior to
„inscenizator, aktor, demiurg, szaman”. (…) Precyzyjnie pokazuje elementy teatralizacji
plastyki, a także rolę artysty w tych prezentacjach. Autorka dobitnie udowadnia, że Hasior był
performerem, że jego rzeźby były teatralizowane przez gest i obecność samego artysty.

dr hab. Paweł Stangret, prof. UKSW

Figzał-Janikowska nie zajmuje się w swojej książce całą twórczością Władysława Hasiora,
nie pisze więc monografii jego prac. Zamiast tego koncentruje się na kilku projektach
rzeźbiarskich umieszczonych w przestrzeni publicznej, takich jak Prometeusz rozstrzelany,
Żelazne organy, Golgota, Rydwan skandynawski czy różnych odsłonach projektu
Rozstrzelanym zakładnikom w Nowym Sączu, a także jednorazowych akcjach, jak Pochód
sztandarów w Łącku, Żarliwe sztandary w Drawsku Pomorskim i Nowym Sączu. Wszystkie
je autorka analizuje w odniesieniu do kilku kategorii stanowiących tytuły poszczególnych
rozdziałów. Są to: teatr żywiołów, performanse na żywo (oraz ich dokumentacja jako osobny
rodzaj performansu) i dokamerowe, projekty partycypacyjne oraz te poświęcone naturze. (…)
Termin „performans” stał się obecnie bardzo popularny i wielu piszących usiłuje traktować
go jak uniwersalny wytrych, którym można dostać się do wielu różnorodnych zjawisk. Figzał-
Janikowska do tych osób nie należy i stworzony przez nią w odniesieniu do opisów
aktywności artystycznej Hasiora termin „performanse plastyczne” jest całkowicie adekwatny.

dr hab. Joanna Ostrowska, prof. UAM

Magdalena Figzał-Janikowska – teatrolog, kulturoznawca, doktor nauk humanistycznych.
Adiunkt w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Autorka
książki Przestrzenie muzyczne w polskim teatrze współczesnym (2017), współredaktorka
tomów Dramat i doświadczenie (2014) oraz Pisanie dla sceny. Narracje współczesnego
teatru (2019). Autorka przewodnika A walking guide. Cracow of Tadeusz Kantor (2020).

Recenzentka teatralna, redaktorka działu „Teatr” w dwutygodniku kulturalnym „artPapier”.
Współpracuje m.in. z „Didaskaliami. Gazetą Teatralną”, miesięcznikiem „Teatr”,
kwartalnikiem teatralnym "Nietak!t" oraz portalem "teatralny.pl". Od 2018 roku
współrealizuje z Krakowskim Forum Kultury projekt Muzyczny ślad Krakowa poświęcony
polskiej muzyce teatralnej. W latach 2007-2014 pracowała w Operze Śląskiej w Bytomiu. W
latach 2014-2021 współpracowała z Ośrodkiem Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora
"Cricoteka" w Krakowie, gdzie realizowała autorskie oprowadzenia po wystawach oraz
projekty edukacyjne. Zajmuje się współczesną sztuką performatywną, muzyką sceniczną oraz
eksperymentalnymi formami teatru muzycznego.

Spis treści:
7 Wstęp
15 I. Od rzeźby do performansu
20 Źródła, inspiracje, pierwsze wystawy
33 Projekty scenograficzne
43 Galeria i teatralne konteksty
50 Akcje efemeryczne
59 II. Teatr żywiołów
59 „Jak przebić rzeźbą niebo?”
70 Performatywne pomniki
87 Ekshumacje
98 Miejskie instalacje – performowanie przestrzeni publicznej
129 III. Między rejestracją a kreacją – dokumentowanie
performansu
131 Medialny wizerunek artysty
136 Między rejestracją a kreacją
151 Działania dokamerowe
167 Notatnik fotograficzny Hasiora
175 IV. Od kolektywnych pochodów do „świetlicy powiatowej” –
projekty partycypacyjne
175 Dialogowanie z widzem
180 Wokół Łącka
191 Sztandary w przestrzeni publicznej
198 Galeria Hasiora jako projekt partycypacyjny
217 V. W stronę natury
219 Monument w relacji z pejzażem
230 „To ziemia rodzi rzeźbę”
242 Wokół rytmu przyrody – święta, procesje ludowe, rytuały
253 Alarm ekologiczny Hasiora
263 Epilog. Dialogi z Hasiorem
267 Bibliografia
285 Spis ilustracji
289 Indeks osób