Staranne edytorsko, bogato ilustrowane wydanie zapisków Juliusza Osterwy z lat 1938–1939, znanych dotąd tylko nielicznym badaczom.  Ciekawy dokument nie tylko dla teatrologów, ale też dla historyków, socjologów, antropologów czy kulturoznawców. I dla wszystkich, którzy interesują się dwudziestoleciem międzywojennym.

Andrzej Kruczyński, Wanda Świątkowska

(fragmenty rozdziału wstępnego):

Juliusz Osterwa nigdy nie napisał tomu zatytułowanego Dzienniki wypraw 1938—1939. Na niniejsze wydanie składają się cztery korpusy tekstów połączone i zestawione decyzją redaktorów. (…)

Pierwszy rozdział stanowi Podróż do Ceuty — dziennik Osterwy z wyprawy do Afryki, spisany pomiędzy 6 a 30 kwietnia 1939 roku. Osterwa wraz z żoną Matyldą z Sapiehów odbył ponadtrzytygodniowy turystyczny rejs na transatlantyku MS „Piłsudski”, który objął takie miasta, jak: Lizbona, Neapol, Palermo, Trypolis, a jego celem była „ukochana Ceuta”. Ukochana, oczywiście z racji Księcia Niezłomnego, którego Osterwa nie tylko recytuje w podróży współpasażerom, ale z którego cytaty, parafrazy, przepełniają — często melancholijne — zapisy.

Drugi rozdział to dziennik z objazdu Reduty ze spektaklem Uciekła mi przepióreczka Stefana Żeromskiego, który odbył się pomiędzy 30 kwietnia a 6 lipca 1938 roku. Zespół Objazdowy Reduty odwiedził wówczas 56 miast i dał 62 pokazy. (…)

Jakże odmienna pod tym względem jest późniejsza o rok relacja z wyprawy z dramatem Jerzego Zawieyskiego Powrót Przełęckiego. Objazd objął 45 miast i trwał (z przerwą) dwa miesiące: od 29 maja do 30 lipca 1939. Marszruta z „sequelem” dramatu Żeromskiego powielała w dużej mierze marszrutę z roku poprzedniego (Śląsk, Mazowsze, Lubelszczyzna, Kresy), jednak tym razem autor o wiele więcej miejsca i uwagi poświęcił zwiedzanym miastom, warunkom, w jakich grali, reakcjom publiczności, frekwencji na przedstawieniach, codzienności podróży, wizytom u przyjaciół, relacjom z kontaktów z miejscowymi notablami. (…)

Jako czwartą część tomu zdecydowaliśmy się dołączyć Przygotowania [Redutowe], obszerny fragment zeszytu Osterwy spomiędzy czerwca i września 1939 roku, poświęcony wyłącznie organizacji i planowaniu wypraw. Ma on zupełnie inny charakter — to inwentarze tego, co zabrać w trasę, harmonogramy zadań, rozdzielanie obowiązków pomiędzy uczestników, tworzenie regulaminów i zasad obowiązujących w objeździe. Osterwa objawia się tu jako pieczołowity i drobiazgowy organizator, wizjonerski menadżer, a niekiedy i despotyczny lider. Kilkadziesiąt stron szczegółowych planów i projektów to zarówno podsumowanie i zapis piętnastoletnich doświadczeń Reduty wędrownej, jak i program na przyszłość — choćby dla planowanych na wrzesień 1939 roku pokazów Księcia Niezłomnego w ramach obchodów rocznicowych poświęconych Juliuszowi Słowackiemu. Nic z tych planów nie udało się zrealizować — przygotowania przerwała wojna…

Spis treści

Andrzej Kruczyński, Wanda Świątkowska
Osterwa w podróży. Dzienniki wypraw 1938—1939 ... 9

Andrzej Kruczyński
Wyprawa Księcia Niezłomnego do Ceuty ... 19

Mapa wyprawy ... 28

Juliusz Osterwa
Podróż do Ceuty, 6—30 kwietnia 1939 ... 31

Nota edytorska ... 73

Wanda Świątkowska
Sztuka, która działa ... 75

Mapa wyprawy, marszruta ... 86

Juliusz Osterwa
Objazd z Przepióreczką, 30 kwietnia — 6 lipca 1938 ... 90

Nota edytorska ... 191

Andrzej Kruczyński
Ostatni objazd Reduty ... 193

Mapa wyprawy, marszruta ... 202

Juliusz Osterwa
Wyprawa maj – czerwiec 1939,
Powrót Przełęckiego, sztuka w 3 aktach Jerzego Zawieyskiego, 29 maja — 30 lipca 1939 ... 207

Nota edytorska ... 357

Wanda Świątkowska
Ujarzmić Ananke ... 359

Juliusz Osterwa
Przygotowania [Redutowe],
Warszawa, czerwiec 1939 ... 369

Nota edytorska ... 449

Indeks nazwisk i tytułów ... 450
Indeks miejscowości ... 467